Zespół Folklorystyczny "Prząśniczki"
Zespół ludowy Prząśniczki powstał w 1974 roku z inicjatywy Zofii Domin, która zajęła się prowadzeniem grupy. W jej skład weszły członkinie miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich, do którego oprócz założycielki należały - Scholastyka Dubiłowicz, Emilia Kalwajtys, Jadwiga Mackiewicz, Teresa Milewska, Czesława Minksztyn, Helena Nazaruk, Helena Paliwoda, Irena Radomska, Władysława Radomska, Maria Rydzewska, Radosława Rynkiewicz, Krystyna Szczerbowska, Anna Szulińska, Janina Turynowicz, Sabina Wiśniewska, Czesława Wolińska, Krystyna Zaborowska, Zofia Żukowska oraz solistka Jadwiga Sapiejko.
Zespół początkowo nosił nazwę W moim ogródeczku, jednak z czasem obrał nazwę Prząśniczki, gdyż wykonywane przez niego pieśni w większości pochodziły od prządek, które śpiewały je podczas wykonywania codziennych obowiązków - robótek ręcznych, przędzenia wełny i lnu, a także darcia pierza.
Członkinie zespołu ludowego Prząśniczki w swojej pracy twórczej postanowiły kontynuować tradycje wokalno-obrzędowe ziem północnej Suwalszczyzny. W skład repertuaru grupy weszły utwory szczególnie bliskie ich sercu, a mianowicie były to piosenki, przyśpiewki ludowe, ballady, pieśni obyczajowe, religijne i patriotyczne wyniesione z rodzinnych domów, zapamiętane w dzieciństwie i w latach młodości, zasłyszane od babć, matek oraz znajomych. Były to między innymi takie utwory, jak W moim ogródeczku rośnie różyczka, Kędy ty Jasiu pojedziesz, Jestem sobie parobeczek, Świeć miesiączku w okno moje, Sła dziewcyna drogą, siwe wołki gnała, Chwała Bogu wiecór idzie, Rozkwitały pąki białych róż, czy też Gdzie mój Jasieniek psenickie sieje.
W skład repertuaru grupy weszły też zrekonstruowane dawne obrzędy ludowe. Widowiska obrzędowe - Pieczenie chleba, Darcie pierza, Zmówiny (tzw. oględy), Tarcie lnu i obróbka włókna lnianego z przędzeniem na kołowrotku, Wiejskie wesele, Chodzenie z gwiazdą kolędniczą, Chodzenie z Herodem oraz Chodzenie z Allelują w znakomity sposób pozwoliły ocalić przed zapomnieniem wiele elementów kultury naszych przodków, a także zachować pamięć o ich codziennych obowiązkach.
Początkowo zespół ludowy Prząśniczki występował wyłącznie na rozmaitych lokalnych akademiach i uroczystościach okolicznościowych. Sytuacja ta zmieniła się w 1977 roku, kiedy to grupa przeszła pod opiekę Gminnego Ośrodka Kultury w Kowalach Oleckich, co stworzyło członkiniom zespołu możliwość uczestniczenia w festiwalach oraz przeglądach kultury ludowej.
Przed szerszą publicznością zespół zadebiutował w dniach 5-6 sierpnia 1978 roku podczas 1. Suwalskiego Jarmarku Folkloru w Węgorzewie. Zespół z artystycznym rozmachem zaprezentował widowisko Pieczenie chleba. Przedstawiony obrzęd obejmował proces wyrobu chleba począwszy od wymieszania ciasta, a skończywszy na jego wypieku i degustacji. Drugim obrzędem, który został zaprezentowany przez grupę podczas Jarmarku Folkloru, było Przędzenie na kołowrotku. Oba widowiska spotkały się z aplauzem publiczności oraz uznaniem jurorów, którzy postanowili nagrodzić artystki wyróżnieniem. Na Suwalskich Jarmarkach Folkloru Prząśniczki występowały wielokrotnie. Na tamtejszej scenie członkinie zespołu zaprezentowały takie widowiska, jak W moim ogródeczku, Sła dziewcyna drogą, siwe wołki gnała, a także obrzęd całego dnia wielkanocnego.
W ciągu ponad czterdziestu pięciu lat działalności twórczej skład osobowy Prząśniczek zmieniał się kilkakrotnie. Do zespołu między innymi należały Janina Kalejta, Lucyna Dubiłowicz, Danuta Dubiłowicz, Helena Mackiewicz, Celina Mackiewicz, Maria Skrocka, Krystyna Skrocka, Janina Dymitruk, Renisława Drobiszewska, Weronika Koloszewska, Anna Sznurkowska, Maria Rykaczewska, Teresa Zaborowska, Jolanta Zaborowska, Leokadia Liszewska, Janina Fiedorczyk, Alicja Podbielska, Katarzyna Krzywicka, Mariola Skorupska, Helena Jeleniec, Maria Kaczmarczyk, Lucyna Jabłońska, Teresa Gałaszewska, Helena Buksza, Amelia Jaśkiewicz, Teresa Stasiewicz, Teodozja Sołtysiak oraz Ewa Stankiewicz. W inscenizacjach obrzędów i zwyczajów ludowych brały także udział Aniela Rutkowska oraz Janina Grzelak. Przez lata zespołowi akompaniowali instrumentaliści - Sylwester Jaśkiewicz, Józefa Maciejko oraz Władysław Miliszewski. Obecnie w zespole śpiewają: Zofia Domin, Helena Anuszkiewicz, Eugenia Malinowska, Anna Zubowicz, Jadwiga Sejwa oraz Zofia Dźwilewska.
Przez wszystkie lata działalności członkinie grupy pozostały wierne idei, która przyświecała Zofii Domin w chwili założenia zespołu folklorystycznego. Prząśniczki pieczołowicie dbają o to, by kultura ludowa nie stała się wyłącznie skostniałym reliktem przeszłości, zepchniętym na peryferia życia kulturalnego, a następnie zapomnianym. Pasją członkiń zespołu stało się wyszukiwanie oraz gromadzenie pieśni i melodii, które bezpowrotnie odchodziły wraz z tymi, którzy je śpiewali. Repertuar zespołu liczy około trzystu pieśni. Na szczególną uwagę zasługują pieśni obrzędowe, religijne oraz patriotyczne, mające bardzo głęboką wymowę moralną.
Zespół ludowy Prząśniczki jest laureatem wielu festiwali i przeglądów, spośród których należy wymienić: Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (I, II, trzykrotnie III miejsce, wyróżnienie), Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Jezioranach (I miejsce), Wojewódzki Przegląd Kapel i Ludowych Zespołów Śpiewaczych w Kętrzynie (I miejsce), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Euroregionu Bałtyk w Elblągu (II miejsce), Makroregionalny Przegląd Widowisk Kolędniczych „Herody” w Węgorzewie (I miejsce). Zespół trzykrotnie został uhonorowany prestiżową nagrodą „Złotego Jelonka”, przyznawaną za szczególną troskę w pielęgnowaniu rodzimej tradycji podczas Międzynarodowego Jarmarku Folkloru w Węgorzewie. Ponadto Prząśniczki zostały uhonorowane odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, zaś założycielka i kierowniczka zespołu Zofia Domin otrzymała Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Odznaczenia zostały przyznane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.